Ελληνική Νομαρχία

Τίτλος του ωριμότερου, ίσως, πολιτικού δοκιμίου που προσέφερε ο ελληνικός Διαφωτισμός. Εκδόθηκε ανώνυμα το 1806, σε κάποια πόλη της Ιταλίας ή στο Άμστερνταμ. Ο πλήρης τίτλος του, ενδεικτικός του περιεχομένου και του ύφους του βιβλίου, είναι ο ακόλουθος: «Ελληνική Νομαρχία, ήτοι λόγος περί Ελευθερίας, δι’ ου αποδεικνύεται πόσον είναι καλλιοτέρα η Νομαρχική Διοίκησις από τας λοιπάς, ότι εις αυτήν μόνον φυλάττεται η Ελευθερία του ανθρώπου, τι εστί Ελευθερία, οπόσων μεγάλων κατορθωμάτων είναι πρόξενος, ότι τάχιστα η Ελλάς πρέπει να συντρίψη τας αλύσους της, ποίαι εστάθησαν αι αιτίαι οπού μέχρι της σήμερον την εφύλαξαν δούλην και οποίαι είναι εκείναι οπού μέλλει να την ελευθερώσωσι. Συντεθείς-τε και τόποις εκδοθείς ιδίοις αναλώμασι προς ωφέλειαν των Ελλήνων παρά Ανωνύμου του Έλληνος. Εν Ιταλία 1806». Μετά την προμετωπίδα ακολουθεί η αφιέρωση: «Εις τον τύμβον του μεγάλου και αειμνήστου Έλληνος Ρήγα, του υπέρ της σωτηρίας της Ελλάδος εσφαγιασθέντος...». Πράγματι, ο ανώνυμος συγγραφέας εμφανίζεται ως εκτελεστής της πολιτικής διαθήκης του Ρήγα Βελεστινλή. Σκοπός του είναι να εκθέσει στους υπόδουλους Έλληνες τα αγαθά της ελευθερίας, να τους θυμίσει την προγονική δόξα, να τους πείσει ότι είναι καιρός να ξεσηκωθούν κατά του τυράννου, για να δημιουργήσουν το δικό τους εθνικό κράτος, στο οποίο θα κυριαρχεί η Νομαρχία, δηλαδή η επιβολή των νόμων που θα θεσπιστούν από το πανελλήνιο και θα ισχύουν για όλους ανεξαίρετα. Για όσους είναι αντίθετοι προς τον ιερό αυτό σκοπό, από αδιαφορία ή από συμφέρον, χρησιμοποιεί αυστηρή γλώσσα. Δεν διστάζει να καταγγείλει –πολλές φορές ονομαστικά– δημογέροντες, μητροπολίτες, Φαναριώτες, ακόμα και το πατριαρχείο, ως όργανα καταπίεσης και εκμετάλλευσης του λαού και συνεργάτες των Τούρκων. Το ύφος του όμως δεν γίνεται λιβελογραφικό. Αντίθετα, κάθε σελίδα του βιβλίου διαπνέεται από υψηλό αίσθημα ευθύνης και από αγνό πατριωτισμό. Η ταυτότητα του συγγραφέα παραμένει ακόμα άγνωστη. Από τους ειδικούς μελετητές προτάθηκαν κυρίως πέντε ονόματα έως τώρα: του Γιαννιώτη εμπόρου στο Άμστερνταμ Σπυρίδωνα Σπάχου, του γνωστού Ηπειρώτη πολιτικού Ιωάννη Κωλέττη, του Κορίνθιου γιατρού Γεωργίου Καλαρά, του λόγιου και αγωνιστή Χριστόφορου Περραιβού και του Ηπειρώτη γιατρού στην Ιταλία Ιωάννη Πασχάλη Δονά.